Acele Kamulaştırma Nedir? Kamulaştırma Süreci ve Hukuki Boyutları

Acele kamulaştırma, olağanüstü durumlarda devletin kamu yararı için taşınmazlara hızlı şekilde el koymasına olanak tanıyan özel bir kamulaştırma türüdür. Bu yazıda, acele kamulaştırma süreci, hukuki dayanakları, farkları, dava yolları ve Yargıtay kararları ışığında detaylıca ele alınmıştır. Kamulaştırma hakkında merak edilen tüm soruların cevabı için okumaya devam edin.

🏛️ Kamulaştırma Nedir?

Kamulaştırmanın tanımı
Kamu yararı ilkesi ve idarenin yetkisi

⚡ Acele Kamulaştırma Ne Demektir?

2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesi
Olağanüstü kamulaştırma yöntemi olarak işlevi

📌 Acele Kamulaştırma Hangi Durumlarda Uygulanır?

Savaş, seferberlik ve milli savunma hallerinde
Cumhurbaşkanlığı kararı ile belirlenen acele durumlar
Özel kanunlarla öngörülen olağanüstü haller (örneğin: turizm, enerji, doğal afetler)

🔍 Normal Kamulaştırma ile Acele Kamulaştırma Arasındaki Farklar

Süre, prosedür ve el koyma farkları
Hangi durumda hangisi tercih edilir?

📋 Acele Kamulaştırma Süreci Nasıl İşler?

Bedel tespiti ve mahkeme süreci
El koyma ve tescil adımları
Uzlaşma sağlanamazsa ne olur?

💰 Kamulaştırma Bedeli Nasıl Belirlenir?

Geçici (ön) bedel ve nihai bedel farkı
Mahkeme sürecinde bilirkişi rolü
Bedel yetersizse malik ne yapabilir?

⚖️ Acele Kamulaştırmaya Karşı Dava Açma Yolları

Bedel yetersizse itiraz hakkı
Kamulaştırmasız el atma durumu
Altı aylık dava açma süresi

❓ Bedel Ödenmeden Kamulaştırma Yapılabilir mi?

Mahkemenin belirlediği ön bedelle el koyma
Nihai tescil ve uzlaşma süreci
İdarenin kamu hizmeti için el koyma hakkı

📌 Yargıtay Kararlarıyla Acele Kamulaştırma Uygulamaları

Kamu yararı kararları ve iptal edilmemiş bakanlık onayları
Esas hakkında inceleme yapılmadan verilen ret kararlarının bozulması
Somut Yargıtay (5. HD) kararı: 26.03.2025, 2024/10403 E., 2025/4123 K.

Kamulaştırma, kamu yararı amacıyla özel mülkiyetteki taşınmazlara devlet eliyle müdahale edilmesidir. Ancak bazı durumlarda zamanın kritik önemde olduğu projeler söz konusu olabilir. İşte bu gibi hallerde acele kamulaştırma devreye girer. 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesinde düzenlenen acele kamulaştırma, normal sürecin dışında, istisnai bir yöntem olarak uygulanır.

Bu yöntemde öncelikle taşınmazın kıymet takdiri yapılır ve hemen ardından mülke el konulur. Diğer kamulaştırma işlemleri ise daha sonra tamamlanır. Yani acele kamulaştırma, sürecin hızlandırılmasını amaçlar.

Acele Kamulaştırma Hangi Hallerde Uygulanır?

Aşağıdaki üç durumdan biri gerçekleştiğinde acele kamulaştırma yapılabilir:

Savaş, seferberlik ve olağanüstü durumlar: 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu kapsamında ülke savunması için gerekli görülmesi halinde uygulanır.
Cumhurbaşkanı kararı ile belirlenen acele durumlar: Kamu yararının gecikmesinde sakınca olan projeler için acelelik kararı alınabilir.
Özel kanunlarda belirtilen istisnai haller: Özellikle turizm, madencilik, afet yönetimi ve enerji projeleri gibi alanlarda öngörülen durumlar bu kapsamdadır.

Normal Kamulaştırma ile Acele Kamulaştırma Arasındaki Farklar

Normal kamulaştırma süreci, taşınmaz sahibine bedel ödenerek ve gerekli hukuki prosedürler tamamlanarak ilerler. Bu süreç zaman alabilir. Ancak acele kamulaştırma, sürenin kritik olduğu projelerde tercih edilir ve kıymet takdiri yapıldıktan hemen sonra taşınmaza fiilen el konulur. Diğer hukuki işlemler bu aşamadan sonra devam eder.

Acele Kamulaştırma Süreci Nasıl İşler?

1. Bedel Tespiti:
İlgili idare, Asliye Hukuk Mahkemesi’ne başvurarak taşınmazın değerinin belirlenmesini talep eder. Mahkeme 7 gün içinde keşif yapar, bilirkişi incelemesiyle bir bedel belirlenir ve bu bedel banka aracılığıyla mal sahibinin adına yatırılır.

2. El Koyma Aşaması:
Mahkemece belirlenen bedelin yatırılmasından sonra taşınmaza el konulabilir. Bu aşamada taşınmazın tapuya tescili yapılmaz. İdare ile mal sahibi uzlaşırsa taşınmazın devri sağlanır. Uzlaşma olmazsa idare, kamulaştırma bedelinin tespiti ve taşınmazın tescili için dava açar. Bu dava sonucunda nihai kamulaştırma bedeli belirlenir.

Kamulaştırma Bedeline İtiraz Edilebilir mi?

Evet. Mal sahibi, belirlenen bedelin yeterli olmadığını düşünüyorsa bankaya yatırılan tutarı almadan idare ile uzlaşmayabilir. Bu durumda idarenin en geç altı ay içinde kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davası açması gerekir. Aksi halde kamulaştırmasız el atma durumu doğar ve taşınmaz sahibi idare aleyhine tazminat davası açabilir.

Bedel Ödenmeden Kamulaştırma Mümkün mü?

Acele kamulaştırmada, mahkemenin belirlediği geçici bedel ödendiği takdirde taşınmaza el konulabilir. Bu durumda henüz nihai bir kamulaştırma kararı verilmemiş olsa da idare fiilen taşınmaz üzerinde işlem yapabilir. Ancak süreç sonunda mutlaka tescil işlemi ve kesin bedel belirlenmelidir.

Acele Kamulaştırmaya İlişkin Yargıtay Uygulamaları

Yargıtay kararlarında, kamu yararı ve ilgili bakanlık onayları doğrultusunda yapılan acele kamulaştırmaların geçerliliği genellikle korunmaktadır. Ancak Cumhurbaşkanlığı kararıyla yapılan bir acele kamulaştırma işlemi Danıştay tarafından iptal edilse bile, kamu yararı ve bakanlık onayı gibi temel unsurlar geçerli olduğu sürece davanın esası incelenmelidir.

Örneğin, Yargıtay 5. Hukuk Dairesi’nin 26.03.2025 tarihli kararında (2024/10403 E., 2025/4123 K.) mahkeme, kamu yararı kararı ve bakanlık onayının iptal edilmediği durumlarda, kamulaştırma işleminin esasına girilmeden davanın reddedilmesini hukuka aykırı bularak kararı bozmuştur.

Sonuç olarak, acele kamulaştırma, kamu yararının hızla gerçekleştirilmesini amaçlayan özel bir kamulaştırma türüdür. Bu süreçte malikin haklarını koruması ve sürecin yasal sınırlar içinde yürütülmesi büyük önem taşır. Gerek taşınmaz sahipleri gerekse kamulaştırmayı yapan idare açısından, uzman bir hukukçudan destek alınması sürecin sağlıklı işlemesi açısından faydalı olacaktır.