7531 Sayılı Kanunla TCK 125 Hakaret Suçunda Yapılan Değişiklikler Nelerdir?

7531 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun hakaret suçunu düzenleyen 125. maddesinde önemli değişiklikler getirmiştir. Bu değişiklikler özellikle ifade özgürlüğü, ceza yargılamasında önödeme uygulaması ve hakaret suçunun sınırlarını yeniden tanımlamaktadır.

TCK 125. Maddede Ne Değişti?

2024 yılında yürürlüğe giren 7531 sayılı Kanun ile TCK m. 125’e önemli bir fıkra eklendi. Bu yeni düzenleme ile birlikte, eleştiri ve hakaret arasındaki farkın daha belirgin hale gelmesi amaçlandı.

Yeni Eklenen 6. Fıkra:

“Eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamaları suç oluşturmaz.”

Bu hükümle birlikte, yalnızca kişinin onur, şeref ve saygınlığını rencide eden ifadelerin değil, aynı zamanda kamu yararına yapılan eleştirilerin cezai sorumluluktan muaf olması gerektiği açıkça kanun metnine dahil edilmiştir.

Eleştiri Suç Mudur? Yeni Fıkra Ne Anlama Geliyor?

Yeni düzenlemeyle, daha önce Yargıtay kararlarında içtihatla şekillenen “eleştiri-hakaret ayrımı” artık yasal güvence altına alınmıştır. Buna göre:

Kamuoyunu ilgilendiren bir konuda yapılan, olguya dayanan ve abartıya kaçmayan ifadeler, artık açıkça suç sayılmayacaktır.
Bu fıkrayla, özellikle sosyal medya paylaşımları, gazetecilik faaliyetleri ve siyasi eleştiriler açısından ifade özgürlüğünün kapsamı genişletilmiştir.

Önödeme Uygulaması Hakaret Suçlarında Artık Mümkün Mü?

7531 sayılı Kanun yalnızca TCK m. 125’e değil, Ceza Muhakemesi Kanunu’na (CMK) da müdahalede bulunmuştur. Bu kapsamda, önödeme kurumunun uygulama alanı genişletilmiştir.

Önceki Durum:

TCK m. 125 kapsamında verilen iki yıla kadar hapis cezaları için önödeme mümkün değildi.
Hakaret suçu, CMK’nın önödeme uygulanacak suçlar listesinde yer almıyordu.

Yeni Durum:

Hakaret suçu nedeniyle verilen iki yıla kadar hapis cezaları için önödeme artık mümkündür.
Bu sayede, savcılık soruşturma aşamasında şüpheliye teklif edilen önödemenin kabul edilmesi halinde, kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilebilecek.
Böylece hem yargının iş yükü azalacak hem de ilk kez işlenen hafif suçlar için sanığın siciline ceza yazılmamış olacaktır.

Hakaret Suçunda Önödeme Nasıl İşleyecek?

Önödeme, yalnızca belirli koşulların sağlanması hâlinde uygulanabilir:

Suçun cezası iki yıl veya daha az hapis cezası veya adli para cezası olmalı.
Sanık daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış olmalı.
Önödeme şüpheli veya sanık tarafından kabul edilmelidir.
Önödeme süresinde ceza miktarı kadar ödeme yapılmalıdır.

Hakaret suçlarında bu şartlar sağlanıyorsa, yargılama yapılmadan dosya kapatılabilir.

Uygulamada Ne Değişecek?

Eleştiri Ayrımı:

Artık eleştirinin suç oluşturup oluşturmadığı yargılamalarda daha net ayırt edilecek.
Basın mensupları, siyasetçiler, akademisyenler ve sosyal medya kullanıcıları bu düzenleme ile daha güçlü bir ifade özgürlüğü koruması altına alınmış olacak.

Önödeme ile Ceza Almadan Süreç Sonlandırılabilecek:

İlk kez işlenen hakaret suçlarında, sanık mahkeme salonuna bile gitmeden süreci bitirebilecek.
Ceza almadan, sicil kaydı oluşmadan, sadece ödeme yaparak soruşturma sona erdirilebilecek.

Sonuç: 7531 Sayılı Kanun, İfade Özgürlüğünü Güçlendirdi

Bu değişiklikler, hem hukuki güvenliğin sağlanması hem de ifade özgürlüğünün korunması adına son derece önemlidir. Özellikle “eleştiri” ile “hakaret” arasındaki ayrımın netleşmesi, düşünce açıklamalarının ceza tehdidinden korunmasını sağlayacaktır. Ayrıca, önödeme kurumunun hakaret suçlarında uygulanabilir hale gelmesi, yargı mercilerinin iş yükünü azaltacak ve adil yargılanma hakkının etkinliğini artıracaktır.

Dijitalleşen dünyada sosyal medya platformları, bireylerin iletişim kurma, bilgi edinme ve düşüncelerini ifade etme biçimlerini kökten değiştirmiştir. Bu platformlar, ifade özgürlüğünün geniş bir alanda kullanılmasını sağlarken, aynı zamanda hukuki ihlallere, özellikle de hakaret suçlarına zemin hazırlayabilmektedir. Geleneksel hakaret suçunun dijital ortama taşınması, suçun işleniş biçimi, yayılma hızı ve delil toplama süreçleri açısından kendine özgü zorluklar barındırmaktadır. Bu rapor, Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında düzenlenen hakaret suçunun sosyal medya bağlamındaki hukuki boyutlarını, yargı uygulamalarını ve bu alandaki temel dengeleri kapsamlı bir şekilde incelemeyi amaçlamaktadır. Özellikle “sosyal medya hakaret suçu” kavramının derinlemesine analizi, hem hukuki farkındalığın artırılması hem de dijital vatandaşlık sorumluluklarının anlaşılması açısından kritik bir öneme sahiptir.

Hakaret Suçunun Tanımı ve Yasal Dayanağı

Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesinde düzenlenen hakaret suçu, bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığını zedeleyecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etmek ya da sövmek suretiyle işlenen bir suçtur. Bu suçun temel amacı, bireylerin toplumsal itibarlarını ve kişisel değerlerini korumaktır. Hakaretin gerçekleşebilmesi için isnat edilen fiilin veya kullanılan sözün, mağdurun şeref, onur ve saygınlığını rencide etmeye elverişli olması gerekmektedir. Yargıtay içtihatları, hakaretin objektif olarak mağdurun onurunu zedeleyici nitelikte olmasını ararken, aynı zamanda bu durumun toplumun genel algısına göre de değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

Suçun manevi unsuru “kast”tır. Yani, failin mağdurun onur, şeref ve saygınlığını zedeleyici nitelikte bir fiili bilerek ve isteyerek gerçekleştirmesi gerekmektedir. Hakaret suçunun mağduru, gerçek veya tüzel kişi olabilir; ancak tüzel kişiler için onur ve şeref kavramı, ticari itibar veya kurumsal saygınlık şeklinde yorumlanmaktadır. Bu suç, kişilere karşı işlenen suçlar kategorisinde yer alır ve kamu barışı ile doğrudan bir ilişkisi bulunmamaktadır. Ancak, hakaretin kamuya açık bir şekilde yapılması, suçun nitelikli halini oluşturur ve cezanın artırılmasına yol açar.

Sosyal Medya Ortamında Hakaret Suçunun Özellikleri

Sosyal medya platformları, hakaret suçunun işleniş biçimini ve etkilerini önemli ölçüde dönüştürmüştür. Bu platformların doğası gereği, bir paylaşımın anında geniş kitlelere ulaşabilmesi, hakaretin yaygınlaşma hızını ve mağdur üzerindeki etkisini artırmaktadır. Geleneksel ortamlarda sınırlı kalabilecek bir hakaret eylemi, sosyal medyada saniyeler içinde binlerce kişiye ulaşarak telafisi güç zararlara yol açabilir. Bu durum, “sosyal medya hakaret suçu”nun ciddiyetini ve hukuki müdahale gerekliliğini ortaya koymaktadır.

TCK’nın 125. maddesinin 4. fıkrası, hakaretin aleni olarak işlenmesi durumunda cezanın artırılmasını öngörmektedir. Sosyal medya platformlarındaki paylaşımların çoğu, “herkesin görebileceği bir ortamda” yapıldığı için bu nitelikli halin uygulanması yaygındır. Bir paylaşımın “aleniyet” kazanması için, belirli sayıda kişinin görmesi değil, paylaşımın kamuya açık bir şekilde erişilebilir olması yeterlidir. Bu durum, sosyal medya kullanıcılarının paylaşımlarının potansiyel hukuki sonuçları konusunda daha dikkatli olmaları gerektiğini göstermektedir.

Sosyal medya hakaret suçunda karşılaşılan önemli bir sorun da failin anonimliği ve tespiti meselesidir. Sahte hesaplar veya takma isimler kullanarak hakaret eden kişilerin kimliklerinin belirlenmesi, teknik ve hukuki süreçleri karmaşıklaştırabilmektedir. Ancak, IP adresleri, kullanıcı kayıt bilgileri ve diğer dijital izler aracılığıyla faillerin tespiti mümkündür ve kolluk kuvvetleri ile savcılıklar bu konuda çalışmalar yürütmektedir. Delil toplama süreçleri de dijital ortamın dinamikleri nedeniyle farklılık arz eder; ekran görüntüleri, linkler ve dijital kayıtlar, soruşturma ve kovuşturma aşamalarında önemli kanıtlar olarak kullanılmaktadır.

İfade Özgürlüğü ve Hakaret Suçu Arasındaki Denge

İfade özgürlüğü, Anayasa’nın 26. maddesiyle güvence altına alınmış temel bir haktır ve demokratik toplumların vazgeçilmez unsurlarından biridir. Ancak bu hak, sınırsız değildir ve bireylerin şeref, onur ve saygınlık gibi diğer temel haklarının korunmasıyla dengelenmek zorundadır. “Sosyal medya hakaret suçu” değerlendirilirken, ifade özgürlüğünün sınırları ve eleştiri hakkının kapsamı büyük önem taşımaktadır.

Yargıtay, eleştiri ile hakaret arasındaki ayrımı yaparken, kullanılan sözlerin veya isnat edilen fiillerin bağlamını, amacını ve ifade biçimini dikkate almaktadır. Kaba, nezaketsiz, ağır veya incitici nitelikteki sözler her zaman hakaret olarak kabul edilmez; eğer bu sözler eleştiri sınırları içinde kalıyorsa veya belirli bir konuyu tartışma amacı taşıyorsa, hakaret suçu oluşmayabilir. Önemli olan, ifadenin kişisel bir saldırı niteliği taşıyıp taşımadığı ve mağdurun şerefini doğrudan hedef alıp almadığıdır.

Kamuya mal olmuş kişiler, siyasetçiler, sanatçılar veya kamu görevlileri gibi figürler, kamuoyunun dikkatini çeken kişiler oldukları için, onlara yönelik eleştirilerin sınırları daha geniş tutulabilir. Bu kişilerin faaliyetleri ve açıklamaları, kamu yararı kapsamında daha yoğun bir eleştiriye tabi tutulabilir. Ancak bu genişlik, hakaret etme özgürlüğü anlamına gelmez; eleştirinin dahi kişisel onur ve şerefi zedeleyici boyuta ulaşmaması gerekmektedir.

Hukuka uygunluk nedenleri de hakaret suçunun oluşumunu engelleyebilir. Örneğin, TCK m. 129/1 uyarınca, isnadın doğruluğunun ispat hakkı (hakkın ispatı) belirli durumlarda hakareti hukuka uygun hale getirebilir. Ayrıca, bir kişinin uyarı veya görevini yerine getirirken sarf ettiği sözler, hakaret kastı taşımadığı sürece suç teşkil etmeyebilir. Bu denge, dijital ortamda ifade özgürlüğünün kullanımını ve “sosyal medya hakaret suçu”nun sınırlarını belirlemede merkezi bir rol oynamaktadır.

Sosyal Medya Hakaret Suçunda Yargılama Süreci

Sosyal medya üzerinden işlenen hakaret suçu, şikayete tabi suçlardandır. Mağdurun, hakaret eylemini ve faili öğrendiği tarihten itibaren altı ay içinde şikayette bulunması gerekmektedir. Bu süre, hak düşürücü nitelikte olup, süresi içinde şikayet yapılmazsa dava açma hakkı ortadan kalkar. Şikayet, Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk kuvvetlerine (polis, jandarma) yapılabilir.

Soruşturma aşamasında, Cumhuriyet Savcılığı, hakaret eyleminin gerçekleşip gerçekleşmediğini ve failin kimliğini tespit etmek için gerekli araştırmaları yapar. Sosyal medya platformlarındaki paylaşımların tespiti, IP adreslerinin belirlenmesi ve ilgili platformlardan kullanıcı bilgilerinin talep edilmesi bu aşamada önemli adımlardır. Delillerin eksiksiz toplanması, yargılamanın sağlıklı ilerlemesi için esastır.

Kovuşturma aşaması, savcılığın iddianame düzenlemesiyle başlar ve dava, yetkili Asliye Ceza Mahkemesi’nde görülür. Yetkili mahkeme, suçun işlendiği yer mahkemesi veya mağdurun yerleşim yeri mahkemesi olabilir. Yargılama sürecinde sanığın savunma hakları titizlikle korunur; sanık, avukat yardımından yararlanabilir ve aleyhindeki iddialara karşı delil sunabilir.

Son olarak, hakaret suçu uzlaştırmaya tabi suçlar arasında yer almaktadır. Soruşturma veya kovuşturma aşamasında, dosya uzlaştırma bürosuna gönderilir ve mağdur ile fail arasında uzlaşma sağlanmaya çalışılır. Uzlaşma sağlanması halinde, dava düşer ve ceza verilmez; bu durum, taraflar arasında barışçıl bir çözüm yolu sunar ve yargı yükünü azaltır.

Uygulanacak Cezalar ve Hukuki Sonuçlar

Sosyal medya hakaret suçu işleyen kişiler hakkında Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesi uyarınca hapis cezası veya adli para cezası öngörülmektedir. Temel ceza, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. Ancak, suçun nitelikli halleri bulunması durumunda ceza artırılabilir.

Özellikle, hakaretin aleniyet kazanması, yani sosyal medya gibi kamuya açık platformlarda işlenmesi halinde, ceza altıda bir oranında artırılır. Ayrıca, suçun kamu görevlisine karşı görevi nedeniyle işlenmesi, dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymasından veya mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı işlenmesi gibi durumlar da cezanın artırılmasına neden olur.

Cezanın ertelenmesi, hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) veya seçenek yaptırımlara çevrilmesi gibi durumlar da yargılamanın sonucunda ortaya çıkabilir. Bu kararlar, sanığın sabıkasızlığı, suçun niteliği ve mahkemenin takdirine bağlıdır.

Ceza yargılamasının yanı sıra, hakaret suçu mağdurları, uğradıkları maddi ve manevi zararların tazmini için hukuk mahkemelerinde ayrı bir dava açma hakkına sahiptir. Manevi tazminat, hakaret nedeniyle kişinin yaşadığı üzüntü, elem ve yıpranmanın karşılığı olarak talep edilebilir. Bu davalar, ceza davasından bağımsız olarak yürütülebilir ve ceza davasının sonucunu beklemek zorunda değildir.

Örnek Yargıtay Kararları ve İçtihatlar

Yargıtay, sosyal medya hakaret suçu ile ilgili çok sayıda karar vermiş ve bu alanda önemli içtihatlar geliştirmiştir. Bu kararlar, eleştiri ve hakaret arasındaki ince çizgiyi belirlemede yol gösterici niteliktedir. Yargıtay, bir ifadenin hakaret teşkil edip etmediğini değerlendirirken, sözlerin söylendiği bağlamı, hedef alınan kişinin niteliğini ve ifadenin genel amacını dikkate almaktadır.

Örneğin, Yargıtay, kaba ve nezaketsiz ifadelerin her zaman hakaret olarak kabul edilemeyeceğini belirtmiştir. Bir ifadede, mağdurun onur, şeref ve saygınlığını rencide edici somut bir fiil veya olgu isnadı bulunmadıkça ya da sövme niteliğinde bir eylem yoksa, sadece hoşnutsuzluk veya sert eleştiri içeren sözler hakaret olarak nitelendirilmez. Yargıtay’ın bu yaklaşımı, ifade özgürlüğünün korunması ile kişisel hakların korunması arasındaki hassas dengeyi sağlamayı amaçlamaktadır.

Yargıtay kararları, özellikle kamuya mal olmuş kişilere yönelik eleştirilerde daha geniş bir alan tanınması gerektiğini vurgular. Ancak bu durum, bu kişilere karşı her türlü hakaretin serbest olduğu anlamına gelmez. Kamu görevlilerine yönelik hakaretlerde ise, suçun görevi nedeniyle işlenmesi halinde cezanın artırılması gündeme gelir.

Sosyal medya platformlarındaki “beğenme” (like) veya “retweet” (yeniden paylaşma) gibi eylemlerin hakaret suçu kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği de yargıtay içtihatlarında ele alınmıştır. Genellikle, sadece beğenme eylemi tek başına hakaret olarak kabul edilmezken, hakaret içeren bir içeriğin aktif olarak yeniden paylaşılması, hakaret suçuna iştirak veya suçun yayılması olarak değerlendirilebilir. Bu durum, sosyal medya kullanıcılarının paylaşımları ve etkileşimleri konusunda daha bilinçli olmalarının önemini bir kez daha ortaya koymaktadır.

Sonuç ve Öneriler

Sosyal medya hakaret suçu, dijital çağın getirdiği önemli hukuki sorunlardan biridir. Bireylerin onur, şeref ve saygınlığının korunması ile ifade özgürlüğü arasındaki hassas denge, yargı organları tarafından titizlikle gözetilmektedir. Türk Ceza Kanunu’nun ilgili hükümleri ve Yargıtay’ın istikrarlı içtihatları, bu alandaki hukuki çerçeveyi belirlemektedir. Ancak sosyal medyanın sürekli gelişen yapısı, yeni hukuki yorum ve düzenlemeleri de beraberinde getirme potansiyeli taşımaktadır.

Bu raporun analizi, “sosyal medya hakaret suçu”nun sadece yasal bir tanım olmanın ötesinde, bireylerin dijital etkileşimlerinde dikkat etmeleri gereken etik ve hukuki sınırları da içerdiğini göstermektedir. Kamuoyunun bu konudaki farkındalığının artırılması, hem mağduriyetlerin önlenmesi hem de hukuki süreçlerin daha etkin işlemesi açısından hayati öneme sahiptir.

Sosyal medya kullanıcılarına yönelik pratik öneriler şunları içerebilir:

Paylaşımların Dikkatle Kontrolü: Herhangi bir yorum veya paylaşım yapmadan önce, içeriğin başkalarının onur, şeref ve saygınlığını zedeleyici nitelikte olup olmadığı dikkatlice değerlendirilmelidir. Eleştiri ile hakaret arasındaki ayrım iyi anlaşılmalıdır.
Anonimliğin Sınırlılığı: Sosyal medyada anonim kalmanın hukuki sorumluluktan kaçış anlamına gelmediği unutulmamalıdır. Dijital izler, faillerin tespitini mümkün kılabilmektedir.
Delil Saklama: Hakaret mağduru olan kişilerin, ilgili paylaşımların ekran görüntülerini alarak, linklerini kaydederek ve diğer dijital kanıtları muhafaza ederek delil toplama sürecine katkıda bulunmaları önemlidir.
Hukuki Destek: Hakaret mağduriyeti yaşayan veya bu suçla itham edilen kişilerin, süreç hakkında bilgi edinmek ve haklarını korumak için bir hukuk uzmanından destek almaları tavsiye edilir.

Sosyal Medya Üzerinden Hakaret Suçu – Ön Ödeme