Tüketici Mahkemesi Nedir?

Tüketici mahkemesi, tüketici işlemleri ve tüketiciye yönelik her türlü uygulamadan kaynaklanan davalara bakmakla görevli, özel mahkeme niteliğinde bir ilk derece hukuk mahkemesidir. Bu mahkemeler, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile kurulmuş ve görev alanları bu kanunla belirlenmiştir.

Tüketici mahkemesinde dava açma yetkisi olan kişiler şunlardır:

Tüketiciler
Tüketici örgütleri
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı

Önemli bir avantaj olarak, Bakanlık, tüketiciler ve tüketici örgütleri tarafından açılan davalar harçlardan muaftır.

Hukuk Mahkemeleri Sistemi İçindeki Yeri

Özel hukuk davalarına bakan hukuk mahkemeleri genellikle üçe ayrılır:

Asliye Hukuk Mahkemesi
Sulh Hukuk Mahkemesi
Özel Mahkemeler (Tüketici Mahkemesi, Asliye Ticaret Mahkemesi, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi, Kadastro Mahkemesi, İş Mahkemesi vb.)

Asliye hukuk mahkemesi ve sulh hukuk mahkemesi genel mahkemelerdir. Asliye hukuk mahkemesinin görevi asıl, sulh hukuk mahkemesinin görevi ise istisnadır. Kanunda belirli bir uyuşmazlık türü için açıkça özel bir mahkeme görevli kılınmışsa, o uyuşmazlığa ilgili özel görevli mahkeme bakar. Tüketici mahkemesi de 6502 sayılı Kanun ile kurulduğu için özel görevli bir mahkeme statüsündedir. Özel ve genel görevli mahkemeler arasındaki ilişki bir görev ilişkisidir.

Tüketici ve Tüketici İşlemi Kavramları

Tüketici mahkemesinin bir davaya bakabilmesi için, uyuşmazlığın taraflarından en az birinin “tüketici” olması ve ilişkinin “tüketici işlemi” niteliğinde olması gerekir.

Tüketici: Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişidir. Örneğin, kişisel kullanım için traş bıçağı alan biri tüketici iken, aynı traş bıçağını marketinde satmak için alan kişi ticari amaçla hareket ettiği için tüketici değildir.
Tüketici İşlemi: Mal veya hizmet piyasalarında, ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan her türlü sözleşme ve hukuki işlemi ifade eder. İşlemin tüketici açısından mesleki veya ticari bir amaçla yapılmaması şarttır.

Tüketici Mahkemesinin Görev Sınırı

Tüketici mahkemesinde dava açılabilmesi için uyuşmazlığın belirli bir parasal değeri aşması gerekmektedir. Bu parasal sınırın altında kalan uyuşmazlıklar için öncelikle Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurulmalıdır. Parasal sınırlar, 6502 sayılı Kanun’un 68. maddesine göre her yıl yeniden belirlenen tebliğlerle güncellenir.

2025 yılı için tüketici hakem heyetlerine yapılacak başvurularda parasal görev sınırı:

Değeri 149.000 TL’nin (yüzkırkdokuzbin) altında bulunan uyuşmazlıklarda, İl veya İlçe Tüketici Hakem Heyetleri görevlidir.
Bu değerlerin üzerindeki uyuşmazlıklar için doğrudan tüketici mahkemesinde dava açılmalıdır.

Tüketici hakem heyetlerinin kararları tarafları bağlar ve İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre yerine getirilir. Taraflar, bu kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde ilgili tüketici mahkemesine itiraz edebilir. Tüketici mahkemesinin bu itiraz üzerine vereceği karar kesindir.

Tüketici Mahkemesinin Görev Alanları

Tüketici mahkemesinin bir davaya bakabilmesi için, 6502 sayılı Kanun’da tanımlanan taraflar arasında (tüketici ile satıcı veya sağlayıcı vb. arasında) mal ve hizmet satışına dair bir hukuki işlemin olması gerekir.

Tüketici mahkemesinde görülen dava örnekleri şunlardır:

Banka ile müşteri arasındaki bankacılık işlemleri (tüketici kredileri, bireysel kredi, konut kredisi, otomobil kredisi vb. kaynaklı davalar). Ticari krediler için asliye ticaret mahkemesi görevlidir.
Mesken niteliğindeki yerlerdeki elektrik abonelik sözleşmeleri ile ilgili davalar (örn. kaçak elektrik kullanımı). Ticari işletmedeki abonelikler asliye ticaret mahkemesi görevindedir.
Avukatın müvekkilini temsilen yaptığı işler veya doktorun hastası üzerinde uyguladığı tedavi (vekâlet sözleşmesi niteliğinde).
Müteahhitten veya arsa sahibinden tamamlanmış veya henüz tamamlanmamış bir konut satın alan üçüncü kişilerin açtığı davalar (örn. satış vaadi sözleşmesi). Ancak, arsa sahibi ile müteahhit arasındaki uyuşmazlıklar genel mahkemelerde görülür.
Sigorta şirketiyle sigorta teminatının ödenmesi konularında çıkan uyuşmazlıklar (Ferdi kaza, hayat sigortası, kasko vb.). Trafik kazası kaynaklı ZMSS kapsamındaki tazminat davaları genel mahkemelerde görülür.
Dayandığı temel sözleşme tüketici işlemi niteliğinde olan kambiyo senetlerinden (çek, senet vb.) kaynaklanan itirazın iptali veya alacak davaları.
Eser sözleşmesine dayalı işlemler (bina bakım/onarım, diş yapımı, proje çizimi gibi).
Taşıma sözleşmesi, simsarlık sözleşmesi gibi tüketici içeren her türlü sözleşme.

Profesyonel sporcuların takımlarıyla yaptıkları hizmet sözleşmeleri ise tüketici mahkemesinde değil, genel mahkemelerde görülür.

Tüketici Mahkemesinde Yargılama Usulü

Tüketici davalarında basit yargılama usulü uygulanır (6502 sayılı Kanun m.73/4). Bu usulün temel özellikleri şunlardır:

Dava açılması ve cevabın verilmesi bir dilekçe ile olur.
Cevap süresi, dava dilekçesinin davalıya tebliğinden itibaren iki haftadır. Taraflar cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçesi veremez.
Taraflar tüm delillerini dilekçeleriyle birlikte bildirmek zorundadır.
İddianın/savunmanın genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağı, dava açılması/cevap dilekçesinin verilmesiyle başlar.
Mahkeme, mümkünse tarafları duruşmaya davet etmeden dosya üzerinden karar verebilir.
Duruşmalı yargılamada, mahkeme ilk duruşmada dava şartları ve ilk itirazları değerlendirir, tarafları dinler ve anlaştıkları/anlaşamadıkları konuları tespit eder.
Hâkim, tarafları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder.
Tahkikat, ilk duruşma hariç iki duruşmada tamamlanır. Duruşmalar arası süre bir aydan uzun olamaz (zorunlu haller dışında).

Tüketici Mahkemesinin Görevsizlik Kararı

Tüketici mahkemesi, görevine girmeyen bir dava açıldığı takdirde görevsizlik kararı verir. Bu kararda, dosyanın görevli mahkemeye gönderilmesine karar vermekle yetinir, kendiliğinden gönderemez.

Taraflardan birinin, görevsizlik kararının kesinleştiği tarihten itibaren iki hafta içinde kararı veren mahkemeye başvurarak dava dosyasının görevli mahkemeye gönderilmesini talep etmesi gerekir (HMK m.20).
Bu süre hak düşürücü nitelikte olup, süresinde başvuru yapılmadığı takdirde davanın açılmamış sayılmasına karar verilir.
Tüketici mahkemesinin görevsizlik kararına karşı iki hafta içinde istinaf mahkemesine (bölge adliye mahkemesi) istinaf başvurusu yapılabilir. İstinaf mahkemesinin göreve ilişkin kararı kesindir.

Tüketici Mahkemesi Kararlarının İstinaf ve Temyizi

Tüketici mahkemesi kararlarına karşı istinaf başvurusu ve belirli şartlarda temyiz başvurusu yapılabilir.

İstinaf Başvurusu:

Başvuru süresi, kararın tebliğinden itibaren 2 haftadır.
Başvuru, bölge adliye mahkemesine gönderilmek üzere kararı veren tüketici mahkemesine dilekçe verilerek yapılır.
Şartlar:
- Aleyhine istinaf başvurusu yapılan karardaki malvarlığı davasının miktar ve değeri 2025 yılı için 40.000 TL’yi aşmalıdır (HMK m.341/2). Bu değerin altındaki kararlar kesindir.
- Kural olarak ara kararlar aleyhine istinaf yapılamaz, ancak ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz gibi kararlar son kararı beklemeden istinaf edilebilir (HMK m.341/1).

Temyiz Başvurusu:

Temyiz, istinaf incelemesi sonucu verilen hükmün hukuka uygunluğunun denetlenmesini sağlar.
Şartlar:
- Aleyhine temyiz başvurusu yapılan istinaf mahkemesi kararındaki miktar ve değer 2025 yılı için 544.000 TL’yi aşmalıdır (HMK m.362/1-a). Bu değerin altındaki kararlar kesindir.
- İstinaf mahkemesinin ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz gibi kararlarına karşı temyiz kanun yoluna başvurulamaz.

Tüketici haklarınızla ilgili bir uyuşmazlık yaşadığınızda, öncelikle güncel parasal sınırları kontrol ederek Tüketici Hakem Heyeti’ne mi yoksa doğrudan Tüketici Mahkemesi’ne mi başvurmanız gerektiğini belirlemek önemlidir. Bu süreçlerde hukuki destek almanız, hak kaybı yaşamanızı önleyebilir.