Ülkemizde haklarında sınır dışı etme kararı alınanlar, ikamet izni mevcut olup kesintiye uğrayanlar, Türkiye’ye giriş veya çıkış kurallarını ihlal edenler, Kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın Türkiye’den çıkmaları için tanınan sürede çıkmayanlar, haklarında idari gözetim kararı alınanlar vb. Yabancı uyruklu kişiler ülkelerine geri gönderilmek ya da idari gözetim altında tutulmak üzere geri gönderme merkezlerinde tutulmaktadır. Bu yazımızda geri gönderme merkezinde tutulan kişilerin izlemesi gereken prosedürü anlatacağız.
Deport İşlemi
Uygulama geri gönderme merkezinde bulunan kişilerin ekseriyeti, ikamet izni bulunmayan kişilerden oluşmaktadır. İkamet izni uygun görülmeyen, ikamet izinleri iptal edilen yabancılardan; sahte ya da asılsız belge kullandıkları veya kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturdukları anlaşılanlar idari gözetim altına alınır. Olağan kolluk uygulamasında yabancı kişi, ikamet izni veya kalış amacının ispatına yarar bir belge ibraz edemezse kolluk kuvvetleri tarafından muhafaza altına alınır. Kolluk, yabancıya ait bilgi ve belgeleri en kısa sürede il müdürlüğüne iletir. Yabancının kimliğine ilişkin bilgi ve belgelere ulaşılamadığı durumlarda, yabancının beyanı esas alınabilir. Yabancının yakalandığı ilde geri gönderme merkezi varsa, il müdürlüğünün geri gönderme merkezinin kapasite durumu hakkındaki bildirimi alındıktan sonra yabancı, kolluk tarafından geri gönderme merkezine götürülür. Sınır dışı ve buna ilişkin diğer kararlar geri gönderme merkezinde alınır. Ancak gıyabi sınır dışı kararı alınabilmesi de mümkündür. Kolluk kuvveti kişiyi en geç iki gün içerisinde, İl Göç İdaresi’nin talimatı doğrultusunda geri gönderme merkezine sevk eder. İstanbul ili için sevk edilen geri gönderme merkezi genellikle Pendik Geri Gönderme Merkezi veya Tuzla Geri Gönderme Merkezi’dir. Sınır dışı etme kararı alındıktan sonra, Kanunun 55 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında olduğu anlaşılan yabancı hakkında öncelikle üçüncü bir ülkeye sınır dışı edilmesi ihtimali değerlendirilir. Yabancının üçüncü bir ülkeye sınır dışı edilmesi mümkün olmadığında sınır dışı etme kararı uygulanmaz ve yabancıya insani ikamet izni verilir. İnsani ikamet izni süresince yabancının ülkesine veya gidebileceği üçüncü bir ülkeye sınır dışı edilme olanakları araştırılmaya devam edilir. Sınır dışı etme engelinin ortadan kalkması halinde insani ikamet izni iptal edilir ve yeni bir karar alınmaksızın sınır dışı etme işlemi tamamlanır.
Kişi geri gönderme merkezinde idari gözetimi en fazla 6 ay sürmektedir. Ancak bu süre içinde yabancı sınır dışı edilmekte ya da idari gözetim kararı başka bir yükümlülüğe çevrilmek suretiyle serbest bırakılmaktadır.
Sınır Dışı Kararına İtiraz
Geri gönderme merkezinde bulunan ve hakkında sınır dışı kararı alınmış kişinin öncelikle yapması gereken, idare mahkemesine sınır dışı kararının iptaline yönelik, yürütmeyi durdurma talepli dava açmak olacaktır. Sınır dışı işleminin iptaline yönelik, yürütmeyi durdurma talepli dava açıldığı vakit mahkemenin ayrıca bir karar vermesine gerek olmaksızın sınır dışı işleminin yürütmesi dava sonuçlanıncaya dek durur. Yani kişi deport edilmez. Ancak bu noktada önemli husus, sınır dışı işleminin iptaline yönelik derkenarın İl Göç İdaresi’ne veya yabancının tutulduğu geri gönderme merkezine teslim edilmesidir. Aksi halde yabancı sınır dışı edilebilmektedir. Örnek vermek gerekirse, tuzla geri gönderme merkezinde tutulan bir yabancı için sınır dışı kararına itiraz derkenarı tuzla.ggm@goc.gov.tr adresine mail olarak gönderilmesi yeterli olacaktır.YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNUNUN UYGULANMASINA İLİŞKİN YÖNETMELİK’in 51. maddesinin e bendi şu şekildedir ; ” Uluslararası koruma başvurusunu geri çeken ya da geri çekmiş sayılan yabancılardan dava hakkından feragat ettiğini ve gönüllü olarak ülkesine dönmek istediğini yazılı olarak beyan edenler…. ” madde hükmünden anlaşılacağı üzere yabancı kişi, dava hakkından feragat ederse, kişini doğrudan ülkesine geri gönderilmektedir. Uygulamada da, yabancının geri gönderme merkezine geldiği sırada, yabancı kişiden ” ülkeme geri gönderilmeme muvafakatim vardır, dava haklarımdan feragat ederim, bu hususta T.C. Birimleri aleyhine her hangi bir tazminat talebinde bulunmayacağım. ” beyanı alındığı bilinmektedir. Çoğu zaman yabancı kişi bu şekilde muvafakat imzaladığını fark edememektedir. Bu sebeple geri gönderme merkezinde tutulan kişinin, ivedi olarak avukattan hukuki yardım alması gerekmektedir.
İdari Gözetimin Sonlandırılması
İdari gözetimin süresi geri gönderme merkezinde en fazla 6 aydır. Bu süre içerisinde kişi hakkında sınır dışı edilme kararına karşı dava açıldığı zaman başvurucu deport edilmez. Ancak geri gönderme merkezinde idari gözetim altında kalmaya devam eder. İdari gözetim, devamında zaruret olup olmadığı hususunun belirlenmesi amacıyla her ay gözden geçirilir. Bu idari gözetim tedbirinin en yakın kolluk mercine imza yahut farklı bir idari tedbire çevrilmek suretiyle geri gönderme merkezindeki idari tedbirin sonlandırılması Sulh Ceza Hakimliklerinin ya da idarinin tek taraflı olarak vereceği bir kararla mümkündür. İdari gözetim kararının kaldırılması ya da değiştirilmesi amacıyla, kişi aleyhine idari gözetim kararı alan idarenin bulunduğu yargı çevresindeki Sulh Ceza Hakimliklerine başvuru yapılması gerekmektedir.
Aşağıdaki hallerde idari gözetimin devamında zaruret görülmeyebilir:
- Sınır dışıetme kararının, yabancının idari gözetime alınmasından itibaren altıay içinde yerine getirilemeyeceğinin öngörülmesi.
- İdari gözetim altında bulunan yabancının, sınır dışıetme karar ıalınmayacaklar kapsamına girdiğiyle ilgili ciddi emarelerin ortaya çıkması.
- Yabancı hakkında idari gözetim kararıalınmasına esas teşkileden kaçma ve kaybolma riskinin ortadan kalkması.
- Yabancının gönüllü geri dönüş desteğine başvurması.
Başvurucu genelde idari gözetime başlamış olduğu geri gönderme merkezinde daimi tutulmamakta ve başkaca geri gönderme merkezlerine sevk edilmektedir. Örneğin Tuzla Geri Gönderme Merkezi’nde idari gözetime başlamış olan bir kişinin daha sonradan Çanakkale, Samsun, Iğdır gibi illere sevk edildiği görülmektedir. Bu durumda idari gözetim kararına itiraz başvurusu, sevk edilen ikinci yerde değil, idari gözetim kararının verildiği ilk yerdeki Sulh Ceza Hakimliklerinde yapılmalıdır.
Deport kararının kaldırılması ve idari gözetim kararının sonlandırılması için Hukuk ofisimizle iletişime geçebilirsiniz.