Elbette, metninizi “araç değer kaybı”, “araç yatar parası”, ve “araç mahrumiyet bedeli” anahtar kelimelerini yoğun bir şekilde kullanarak yeniden düzenleyebilirim. İşte uyarlanmış hali:
Araç Değer Kaybı, Araç Mahrumiyet Bedeli ve Araç Yatar Parası Nedir ve Nasıl Talep Edilir?
Trafik kazaları, yalnızca maddi hasara yol açmakla kalmayıp, aynı zamanda aracın pazar değerinde de önemli bir düşüşe sebep olur. Yüksek Mahkeme, araç değer kaybını, “aracın kaza anındaki hasarlı değeri ile onarım sonrası (tamir edilmiş haliyle) sahip olacağı değer arasındaki fark” şeklinde tanımlamaktadır. Bu açık tanım, Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin 2016/5661 sayılı emsal kararında yer almaktadır. Bir araç, en üst düzeyde onarılmış olsa dahi, kaza kaydı TRAMER’de görüneceğinden ikinci el piyasa değeri kaçınılmaz olarak azalır. İşte bu somut değer kaybı, hukuki zeminde bir tazminat hakkının doğmasına neden olur. Ayrıca, kazanın ardından aracın tamir sürecinde kullanılamaması da ayrı bir ekonomik kayıp yaratır ki bu da araç mahrumiyet bedeli veya halk arasında bilinen adıyla araç yatar parası olarak talep edilebilir.
Araç Değer Kaybı Nedir?
Araç değer kaybı, bir trafik kazası neticesinde hasar gören bir motorlu taşıtın, onarımı tamamlanmış olmasına rağmen ikinci el piyasasında yaşadığı reel değer azalmasını ifade eder. Yargısal içtihatlara göre, aracın piyasa değeri, kazasız önceki durumu ile kaza sonrası onarılmış durumu arasındaki piyasa rayiç farkı esas alınarak hesaplanır. Diğer bir deyişle, kaza geçiren ve titizlikle onarılan bir araç, ne denli mükemmel bir onarım görmüş olursa olsun, ikinci el satışında kaza geçmişi ve TRAMER kayıtları sebebiyle araç değer kaybına uğrar. Yargıtay 4. Hukuk Dairesi’nin 2002/4512 sayılı önemli kararında, “Tamamen onarılmış olsa bile kazaya uğrayan araba, tahribatın izlerini taşıyacağından, onarıldıktan sonra rayiç değerinin olaydan önceki rayiç değerinden az olacağının kabulü gerekir” ifadesiyle bu kaçınılmaz durum açıkça belirtilmiştir. Bu araç değer kaybı, araç sahiplerinin uğradığı somut bir zarardır.
Araç Değer Kaybı Nasıl Hesaplanır?
Araç değer kaybının hesaplanmasında dikkate alınan çeşitli faktörler bulunur: aracın markası, modeli, üretim yılı (yaşı), katettiği mesafe (kilometresi), hasarın türü ve boyutu gibi. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2021/771 sayılı yol gösterici kararında belirtildiği üzere, “Araç değer kaybı; aracın hasarsız haliyle ve kaza tarihi itibarıyla serbest piyasadaki ikinci el piyasa rayiç değeri ile aracın hasarı onarıldıktan sonraki haline göre serbest piyasadaki ikinci el piyasa değeri arasındaki farkın tespit edilmesiyle bulunur.” Bu hesaplama, araç sahibinin uğradığı gerçek ekonomik kaybı yansıtır.
Ayrıca, Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin 2017/10599 sayılı bir diğer önemli kararında, “Araçta meydana gelen değer kaybının; aracın serbest piyasa koşullarına göre kaza tarihi itibarıyla hasarsız halde ikinci el rayiç değeri ile aracın yaşı, özellikleri, hasar miktarı ve hasarlı kısımların özelliği dikkate alınarak kazadan sonraki onarılmış halinin rayiç değeri tespit edilip bu iki miktar arasındaki azalmaya göre hesaplanması gerekir” denilmektedir. Bu detaylı açıklama, araç değer kaybının ne kadar kapsamlı bir değerlendirme gerektirdiğini göstermektedir.
Özetle araç değer kaybı hesaplanırken;
- Aracın marka ve modeli,
- Kazanın meydana geldiği tarih ve aracın yaşı,
- Aracın o ana kadar yaptığı kilometre,
- Hasar gören bölgenin önemi ve niteliği,
- Aracın geçmişte yaşadığı diğer kazalar gibi faktörler titizlikle incelenir. Alanında uzman bir teknik bilirkişi incelemesi sonucunda, aracın kazasız piyasa değeri ile kazadan sonraki değeri arasındaki fark somut olarak belirlenir ve bu fark üzerinden tazminat talep edilir. Bu süreç, hak sahiplerinin araç değer kaybını adil bir şekilde telafi etmelerini amaçlar.
Araç Değer Kaybı Tazminatı Nasıl Talep Edilir?
Araç değer kaybı tazminatını talep edebilmek için belirli yasal şartların yerine getirilmesi zorunludur:
- Kusur Durumu: Kazaya karışan talep sahibi sürücünün tamamen kusurlu olmaması gerekmektedir. Başka bir deyişle, kusurun tamamının veya büyük bir oranının karşı tarafta olması şarttır.
- Aracın Pert Olmaması: Pert kaydı bulunan (tam hasarlı) bir araç için araç değer kaybı tazminatı talep edilemez. Zira pert olan araç artık ekonomik değerini büyük ölçüde yitirmiştir.
- Sigorta Şirketine Başvuru: Araç değer kaybı talebi için ilk adım, kazada kusurlu olan tarafın trafik sigortası şirketine yazılı olarak başvurmaktır. Sigorta şirketi, bu başvuruyu takip eden 15 gün içinde somut bir yanıt vermekle yükümlüdür.
- Sigorta Tahkim Komisyonu: Eğer sigorta şirketi herhangi bir ödeme yapmaz ya da sunulan tazminat miktarı yetersiz bulunursa, Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurma hakkı doğar. Bu komisyon, sigorta uyuşmazlıklarının çözümü için özel olarak kurulmuştur.
- Dava Açma: Sigorta şirketi ile bir anlaşmaya varılamazsa, öncelikle arabuluculuk sürecine başvurularak veya doğrudan yetkili mahkemelerde dava açılarak araç değer kaybı tazminatı talep edilebilir. Bu hukuki süreç, hak kayıplarının önlenmesi açısından önemlidir.
Bu şartlar sağlandığında, öncelikle kazada kusurlu bulunan aracın zorunlu trafik sigortasına resmi bir başvuru yapılmalıdır. Sigorta şirketi, bu başvuruya 15 gün içerisinde bir cevap vermek zorundadır. Eğer şirket bu süre zarfında yanıt vermezse veya verilen yanıt talep edilen araç değer kaybını karşılamazsa, Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurulabilir. Komisyonun vereceği kararlara karşı itiraz ve icra takibi süreçleri, uyuşmazlığın parasal değerine göre farklılık gösterebilir. Ayrıca belirtmek gerekir ki, 2021 yılında yapılan önemli bir yasal düzenleme ile araç değer kaybı tazminatı talep edebilmek için daha önce uygulanan 165.000 km sınırlaması tamamen kaldırılmıştır. Artık her kilometredeki araç için, gerekli şartlar sağlanıyorsa, araç değer kaybı talep edilebilir.
Araç Mahrumiyet Bedeli Nedir ve Nasıl Talep Edilir?
Araç mahrumiyet bedeli, bir trafik kazası sonrasında aracı kullanılamaz hale gelen kişinin bu durumdan kaynaklanan mağduriyetini gidermek amacıyla talep ettiği bir tazminat türüdür. Aracın tamir süresi boyunca kullanılamamasından doğan ekonomik kayıp, araç mahrumiyet bedeli veya diğer adıyla araç yatar parası olarak talep edilebilir. Bu bedel, aracın kullanılamadığı süre zarfındaki potansiyel ekonomik kaybı karşılamayı amaçlar.
Araç Mahrumiyet Bedeli Talep Etme Şartları:
- Kaza neticesinde aracın fiilen kullanılamaz durumda olması gerekmektedir.
- Tamiratın sürdüğü süre boyunca araç sahibinin bir mağduriyet yaşaması (aracını kullanamaması) gereklidir.
- Kaza kusur oranının tamamen karşı tarafta olması gerekmektedir.
- Araç sahibinin tamir süresince alternatif bir araç kiralamış olması zorunlu değildir; mahrumiyet bedeli, kullanılamayan aracın günlük kira bedeli üzerinden hesaplanabilir. Bu, araç sahibinin uğradığı fiili kaybı esas alır.
Araç Mahrumiyet Bedeli Nasıl Talep Edilir?
Türk Borçlar Kanunu’nun 49. maddesine göre, kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren kişi, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Bu temel hukuk prensibinden yola çıkarak, araç mahrumiyet bedelinden kusurlu aracın kaza anındaki sürücüsü ile araç sahibi müteselsilen sorumlu tutulacaktır. Ancak, kusurlu aracın sigorta şirketi (trafik sigortası veya kasko) doğrudan araç mahrumiyet bedeline ilişkin bir ödeme yapmakla yükümlü değildir. Bu nedenle, araç mahrumiyet bedeli, genellikle dava yoluyla kusurlu araç sahibinden ve varsa kusurlu sürücüden tazminat olarak talep edilir. Bazı durumlarda, sigorta poliçelerinde bu tür bir teminat bulunuyorsa, kasko şirketinden de talepte bulunmak mümkün olabilir. Ancak genel uygulama, kusurlu tarafa doğrudan başvurmaktır.
Zamanaşımı Süresi
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na göre, hem araç değer kaybı hem de araç mahrumiyet bedeli talepleri için geçerli olan zamanaşımı süresi, zararın ve tazminat yükümlüsünün öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıldır. Bu sürenin aşılması durumunda, talep hakkı zamanaşımına uğrayabilir.
Sonuç
Araç değer kaybı ve araç mahrumiyet bedeli (veya araç yatar parası), trafik kazalarına karışan taraflar için önemli birer maliyet unsuru oluşturabilir. Mevcut hukuki düzenlemeler çerçevesinde, bu tür maddi kayıpların yasal yollardan telafi edilmesi mümkündür. Ancak, sigorta şirketlerine yapılacak başvuruların ve dava süreçlerinin dikkatli ve doğru bir şekilde yönetilmesi büyük önem taşımaktadır. Hak kaybına uğramamak adına, zamanaşımı sürelerine titizlikle dikkat edilmeli ve gerektiğinde uzman bir hukuk danışmanından destek alınarak yasal yollara başvurulmalıdır. Unutulmamalıdır ki, hem araç değer kaybı hem de araç mahrumiyet bedeli, hak sahiplerinin uğradığı gerçek zararın tazminini amaçlayan önemli hukuki araçlardır.