Askerlik Borçlanması Nedir?
Askerlik borçlanması, zorunlu askerlik hizmeti sırasında sigorta primlerinin ödenmemesi nedeniyle oluşan sigortalılık süresindeki boşluğu gidermek amacıyla sigortalı çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) ödeme yaparak, bu askerlikte geçen sürenin emeklilik gün ve primlerine dahil edilmesini sağlayan bir uygulamadır. Başka bir deyişle, askerlik borçlanması sayesinde, askerlikte geçirilen süre emeklilik hesaplamalarına dahil edilir, bu da emeklilik yaşının ve kalan prim gün sayısının sigortalı lehine azalmasına yardımcı olur. Askerlik borçlanması, çalışanların hizmet sürelerini tamamlayarak daha erken emekli olmalarına olanak tanır.
Askerlik Borçlanmasının Yasal Dayanağı
Askerlik borçlanması, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 41/1-b maddesinde düzenlenmiştir. İlgili madde metni şu şekildedir:
“Sigortalıların borçlanabileceği süreler MADDE 41- Bu Kanuna göre sigortalı sayılanların; … b) Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay, yedek astsubay okulunda geçen süreleri, … kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları ve talep tarihinde 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın %32’si üzerinden hesaplanacak primlerini borcun tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde ödemeleri şartı ile borçlandırılarak, borçlandırılan süreleri sigortalılıklarına sayılır. (Ek cümle: 13/2/2011-6111/30 md.) (i) bendi kapsamında borçlanılacak sürelere ilişkin genel sağlık sigortası primlerinin ödenmiş olması halinde, genel sağlık sigortası primi ödenmiş bu sürelere ilişkin borçlanma tutarı %20 oranı üzerinden hesaplanır. Bir ay içinde ödenmeyen borçlanmalar için ise yeni başvuru şartı aranır. Primi ödenmeyen borçlanma süreleri hizmetten sayılmaz. Borçlanma sürelerinin ne şekilde belgeleneceğini belirlemeye Kurum yetkilidir. Bu Kanuna göre tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma halinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür. Sigortalılık borçlanması ile aylık bağlanmasına hak kazanılması durumunda, ilgililere borcun ödendiği tarihi takip eden ay başından itibaren aylık bağlanır. Borçlanılan süreler, uzun vadeli sigorta ve genel sağlık sigortası bakımından; a) (Değişik: 4/7/2012-6353/37 md.) Birinci fıkranın (a), (b), (d), (e), (f), (g), (h) ve (j) bentleri gereği borçlananlar, borçlandığı tarihteki 4 üncü maddenin birinci fıkrasının ilgili bendine göre, b) (Değişik: 13/2/2011-6111/30 md.) Birinci fıkranın (c) ve (ı) bentleri gereği borçlananlar, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendine, (i) bendine göre borçlananlar ise 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendine göre, sigortalılık süresi olarak değerlendirilir. Bu Kanunun yürürlük tarihinden sonraki sürelere ait borçlanmalarda; borçlanılan prime esas gün sayısı borçlanılan ilgili aylara mal edilir. Seçilen prime esas kazanç, borcun ödendiği tarihteki prime esas asgarî kazanca oranlanarak, söz konusu oran ilgili ayın prime esas asgarî kazancı ile çarpılır. Bulunan tutar, ilgili ayın prime esas kazancı kabul edilir. Ancak hesaplanan prime esas kazanç hiçbir suretle o ayın prime esas azamî kazancını geçemez.”
Bu madde, askerlik borçlanmasının temel çerçevesini çizmekte ve kimlerin bu haktan yararlanabileceği, başvuru şartları ve borçlanma miktarının nasıl hesaplanacağı gibi konuları düzenlemektedir.
Askerlik Borçlanmasından Kimler Yararlanabilir?
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 41/1-b maddesi uyarınca, askerlik borçlanmasından yalnızca er veya erbaş olarak silah altında görev yapanlar ya da Yedek Subay Okulu’nda askerlik görevini ifa edenler yararlanabilir. Yani, askerlik borçlanması, zorunlu askerlik hizmetini tamamlamış olan kişilere tanınan bir haktır.
Askerlik görevini hiç yapmamış olanlar veya askerlikten muaf tutulanlar, askerlik borçlanması hakkına sahip değildir. Askerlik borçlanması sadece er veya erbaş olarak geçirilen fiili askerlik süreleri için geçerlidir. Yedek Subay Okulu’nda geçen süreler de askerlik borçlanması kapsamına dahil edilebilir.
Askerlik Borçlanması Başvurusu Nasıl Yapılır?
Askerlik borçlanması başvurusu, bir talep dilekçesi ve ilgili formun doldurulmasıyla SGK’ya bizzat yapılabileceği gibi, posta yoluyla da gönderilebilir. Ayrıca, e-Devlet platformu üzerinden elektronik ortamda da askerlik borçlanması başvurusunda bulunmak mümkündür. Başvuru sırasında istenen bilgi ve belgelerin eksiksiz ve doğru bir şekilde sunulmasına özen göstermek gerekmektedir. Aksi takdirde, talep reddedilebilir ve hak kaybı yaşanabilir. Bu nedenle, askerlik borçlanması işlemleri yürütülürken hukuki destek almak faydalı olabilir.
Askerlik Borçlanması Hesaplama Yöntemleri Nelerdir?
Askerlik borçlanması, sigortalı olarak çalışanlar için askerlikte geçen her 30 günlük süre için hesaplanır. Bu süre, askerlik hizmetinin tamamı veya bir kısmı olabilir.
Askerlik borçlanması bedeli, başvuru tarihinde geçerli olan günlük brüt asgari ücretin %32’si esas alınarak hesaplanır. Örneğin, 01.01.2025 tarihinden itibaren uygulanan brüt asgari ücret 26.005,50 TL olarak belirlenmiştir. Bu durumda, bir günlük askerlik borçlanması tutarı yaklaşık olarak 26.005,50 / 30 * 0,32 = 277,39 TL olacaktır.
Sigortalılar, borçlanma başvuru tarihinde geçerli olan asgari ücret ile azami ücret arasında olmak üzere belirleyecekleri bir kazanç üzerinden borçlanma yapabilirler. Seçilen bu günlük kazancın %32’si üzerinden prim hesaplanır.
Askerlik borçlanması yapılabilmesi için sigortalılık başlangıç tarihinin önemi yoktur. Eğer askere gidiş tarihi, sigorta giriş tarihinden önce ise, sigorta giriş tarihi, askerlik borçlanması yapılan süre kadar geriye çekilir. Bu durum, emeklilik yaşının da buna göre yeniden belirlenmesini sağlar ve sigortalı lehine bir avantaj oluşturur.
Askerlik Borçlanması Konusunda Yargıtay Uygulamaları
Yargıtay’ın askerlik borçlanması konusundaki kararları, bu işlemin hukuki boyutunu ve sigortalıların haklarını koruma altına almaktadır. Örneğin, bir kararda, askerlik borçlanması talebinin ilgili döneme mal edilmesi halinde sigortalının alabileceği aylık miktarının SGK’dan sorulması ve sigortalının itirazı halinde bilirkişi incelemesi yapılması gerektiği belirtilmiştir. Bu, askerlik borçlanmasının emeklilik aylığı üzerindeki etkisinin doğru bir şekilde hesaplanması açısından önemlidir.
Başka bir Yargıtay kararında ise, sigortalının ödediği askerlik borçlanması bedelinin hesaba aktarıldığı tarih belirlenerek, borcun ödendiği tarihi takip eden aybaşından itibaren ölüm aylığı bağlanması gerektiği vurgulanmıştır. Bu karar, askerlik borçlanmasının hak sahipleri üzerindeki etkilerini de netleştirmektedir.
Yine bir başka kararda, askerlik borçlanmasının yapıldığı tarih itibarıyla prime esas kazanca dahil olması gerektiği ve aylığa etkisinin SGK’dan sorulması gerektiği belirtilmiştir. Bu, askerlik borçlanmasının emeklilik hesaplamalarındaki yerini ve önemini göstermektedir.
Son olarak, bir Yargıtay kararı, askerlik borçlanmasının ödendiği tarihten sonra aylık bağlanmasının yerinde olduğunu, aylığın geriye dönük olarak talep edilemeyeceğini belirtmektedir. Bu, başvuru ve ödeme tarihlerinin emeklilik süreci üzerindeki etkisini açıkça ortaya koymaktadır.