Yurtdışı Borçlanması Nedir?
Yurtdışı borçlanması, 3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanunu’nun 1. maddesine göre, Türk vatandaşlarının 18 yaşını doldurduktan sonra yurt dışında geçirdikleri belirli nitelikteki sürelerin belgelendirilmesi suretiyle Türkiye’deki sosyal güvenlikleri açısından geçmiş hizmet olarak değerlendirilmesidir. Bu sayede, yurt dışında çalışan veya ev kadını olarak ikamet eden Türk vatandaşları, bu süreleri borçlanarak Türkiye’deki emeklilik haklarından yararlanma imkanı elde ederler. Yurtdışı emeklilik sürecinde önemli bir adım olan yurtdışı borçlanma, kişilerin Türkiye’deki sigortalılık sürelerini artırarak emeklilik şartlarını sağlamalarına yardımcı olur.
Yurtdışı Borçlanmasının Koşulları Nelerdir?
Yurtdışı borçlanması yapabilmek için belirli şartların sağlanması gerekmektedir. 3201 sayılı yasanın 1. maddesi uyarınca aranan koşullar şunlardır:
- Türk Vatandaşı Olmak: Yurtdışı borçlanma yapacak kişinin Türk vatandaşı olması gerekmektedir. Doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler (mavi kartlılar) ile çifte vatandaşlığa sahip olanlar da bu haktan yararlanabilirler. Bu durum, yurtdışı emeklilik planlaması yapan gurbetçiler için önemli bir detaydır.
- Yurtdışında Geçen Belirli Nitelikteki Sürelerin Bulunması: Borçlanmaya konu edilebilecek süreler; yurt dışında geçen sigortalılık süreleri, bu sigortalılık süreleri arasındaki veya sonundaki bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ve yurt dışında ev kadını olarak geçirilen sürelerdir. Yurtdışı emeklilik hakkı kazanmak için bu sürelerin doğru bir şekilde belgelendirilmesi kritik öneme sahiptir.
- Yurtdışında Geçirilen Sürelerin Belgelendirilmesi: Yurt dışında geçen sigortalılık, işsizlik veya ev kadınlığı sürelerinin resmi belgelerle kanıtlanması zorunludur. Bu belgeler, ilgili ülke sigorta kurumlarından veya Türk temsilciliklerinden alınabilir. Yurtdışı borçlanma sürecinde sunulacak belgelerin eksiksiz ve doğru olması başvurunun kabulü için hayati önem taşır.
- Sosyal Güvenlik Kurumu’na Yazılı Başvuru Yapılması: Yurtdışı borçlanma talebinde bulunmak isteyen kişilerin Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) yazılı olarak başvurması gerekmektedir. Başvuru, bizzat, vekil aracılığıyla veya posta yoluyla yapılabilir. E-Devlet üzerinden yapılan başvurular da geçerlidir. Yurtdışı emeklilik başvurusunun bir parçası olan bu adımın doğru şekilde tamamlanması gerekmektedir.
Bu şartları sağlayan ve SGK’ya başvuran sigortalılar, yurt dışında geçen bu süreleri borçlandıklarında, bu süreler Türkiye’de geçmiş hizmet olarak değerlendirilir ve malullük, yaşlılık veya ölüm sigorta kollarından aylık bağlanabilir. Yurtdışı borçlanma, böylece yurtdışı emeklilik hayallerini gerçekleştirmek isteyenler için önemli bir araçtır.
Borçlanma Başvurusu Nasıl Yapılır?
Yurtdışı borçlanma talebi, bizzat sigortalı veya yetkili vekili aracılığıyla yapılabilir. Ayrıca, yurt dışından taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta servisi (APS) ile gönderilen başvuruların postaya veriliş tarihleri, SGK’ya başvuru tarihi olarak kabul edilir. E-Devlet üzerinden yapılan yurtdışı borçlanma taleplerinde ise işlem tarihi başvuru tarihi olarak esas alınır. Elektronik posta veya faks yoluyla yapılan başvurular ise geçerli sayılmaz. Vekil aracılığıyla başvuru yapılması durumunda, vekaletnamede vekilin “borçlanma” ve/veya “yurtdışı borçlanma” başvurusunda bulunabileceğine dair özel bir yetkinin bulunması zorunludur. Yurtdışı emeklilik sürecini kolaylaştırmak adına başvuru yöntemlerine dikkat etmek önemlidir.
Yurtdışı borçlanma talep dilekçesi, SGK’nın internet sitesinden temin edilebilir. Başvuruların kabulü için bu dilekçe ve ilgili formların eksiksiz ve hatasız bir şekilde doldurulması şarttır. Aksi takdirde, talep reddedilecek ve yeniden başvuru yapılması gerekecektir. Sosyal güvenlik kanunlarına göre kendilerine veya hak sahiplerine aylık bağlanmış olanlar ile aylık bağlanması için başvurup aylığa hak kazanmış olanlar yurtdışı borçlanma talebinde bulunamazlar. Bu durum, yurtdışı emeklilik hakkı kazananların tekrar borçlanma yapamayacağını gösterir.
Geçersiz Sayılacak Borçlanma Başvurusu Durumları
Yurtdışı borçlanma başvurusunun geçerli sayılmaması için bazı önemli hususlara dikkat etmek gerekmektedir:
- Yurt Dışı Süreleri Borçlanma Talep Dilekçesinin ıslak imzasız olması.
- Dilekçede borçlanılacak süreye ilişkin seçeneklerden birden fazla kutucuğun işaretlenmesi.
- Borçlanmaya esas yurt dışı sürelerine ait belgeler ile yabancı dildeki belgelerin tercümelerinin talep dilekçesine eklenmemesi.
- Yurtdışı borçlanma başvurusuna istinaden tahakkuk ettirilen borçlanma tutarının tebliğ tarihinden itibaren 3 ay içinde SGK hesabına yatırılmaması.
Borç tebliği, başvuru dilekçesinde belirtilen adrese yapılır. Bu nedenle adresin eksiksiz ve doğru bir şekilde bildirilmesi olası hak kayıplarını önlemek açısından kritik öneme sahiptir. Zira tebliğ tarihinden itibaren 3 aylık ödeme süresi başlayacaktır. Yurtdışı emeklilik sürecinde bu ödeme süresine dikkat etmek, başvurunun olumsuz sonuçlanmasını engeller.
Hangi Yurt Dışı Süreleri Borçlanılabilir?
Yurtdışı borçlanma kapsamında değerlendirilebilecek yurt dışında geçen süreler şunlardır:
- Sigortalılık Süresi: Borçlanma yapılacak sürenin geçtiği ülkenin ilgili mevzuatına göre çalışılmış veya çalışmaya eşdeğer olan sürelerdir. İkamet süreleri sigortalılık süresine dahil edilmez. Sigortalılık süresine eşdeğer süreler, fiili çalışma olmamasına rağmen ilgili ülke mevzuatınca çalışmaya eşdeğer kabul edilen sürelerdir. Örneğin, Almanya’da doğum yapan kadın sigortalılara her bir çocuk için verilen 3 yıllık sigortaya eşdeğer süre bu kapsamdadır. Bu süreler, yurtdışı emeklilik hesabında önemli bir yer tutar.
- İşsizlik Süresi: Çalışma süreleri arasında veya sonundaki 1 yıla kadar olan işsizlik süreleri borçlanılabilir. İşsizlik süresinin Türkiye’de geçirilen kısımları borçlanma süresinden düşülür. Yurtdışı emeklilik planlamasında, işsizlik sürelerinin belirli bir sınıra kadar borçlanılabileceği unutulmamalıdır.
- Ev Kadınlığı Süresi: Ev kadını olarak yurt dışında ikamet edilen sürelerin tamamı veya istenilen bir kısmı borçlanmaya konu olabilir. Ev kadınlığı süresinde işsizlik gibi bir süre sınırlaması bulunmamaktadır. Yurtdışı emeklilik hakkı elde etmek isteyen ev hanımları için bu önemli
- hakkı elde etmek isteyen ev hanımları için bu önemli bir imkandır.
Yurtdışı borçlanma işlemlerinde, yurt dışında geçen sürelerin tamamını borçlanmak zorunlu değildir. Başvuru sırasında yazılı olarak belirtmek kaydıyla, bu sürelerin ister tamamı isterse bir bölümü borçlanılabilir. Bu esneklik, yurtdışı emeklilik planlarını kişisel ihtiyaçlara göre şekillendirme imkanı sunar.
Vefat Eden Sigortalının Yurtdışı Süreleri Borçlanılabilir Mi?
Vefat eden sigortalının Türk vatandaşlığında geçen süreleri, yine Türk vatandaşı olan hak sahipleri tarafından borçlanılabilir. Doğumla Türk vatandaşı olup daha sonra çıkma izni almak suretiyle vatandaşlıktan çıkan (mavi kartlılar) ile çifte vatandaşlığa sahip kişiler de bu haktan yararlanabilirler. Bu durum, yurtdışı emeklilik hakkının mirasçılara da tanınabileceği anlamına gelir.
Borçlanma Başvurusunda İbrazı Gereken Belgeler Nelerdir?
Yurtdışı borçlanma başvurusunda sunulması gereken belgeler, borçlanılacak sürenin geçirildiği ülkenin Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi olup olmamasına ve borçlanılacak sürenin niteliğine (sigortalılık, işsizlik, ev kadınlığı) göre farklılık gösterir. Yurtdışı emeklilik başvurusunun sorunsuz ilerlemesi için bu belgelere dikkat etmek önemlidir.
Ülkemizle Arasında Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Bulunan Ülkelerde Geçen Süreler İçin Gerekli Belgeler:
Aşağıdaki iki belgeden birinin sunulması gerekmektedir:
- Borçlanılacak sürenin geçirildiği yabancı ülkenin sigorta mercilerince düzenlenmiş sigortalılık sürelerini gösterir belgenin aslı ve Türkiye’de yeminli tercümanlarca veya yurt dışındaki Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesi.
- Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerden alınacak hizmet belgesi.
Ülkemizle Arasında Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Bulunmayan Ülkelerde Geçen Süreler İçin Gerekli Belgeler:
Borçlanılacak sürenin geçirildiği yabancı ülkenin Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerinden alınacak hizmet belgesinin SGK’ya ibraz edilmesi gerekir.
Ev Kadını Olarak Geçen Süreler İçin Gerekli Belgeler:
Fotoğraf, künye bilgileri ve yurda giriş-çıkış tarihlerinin kayıtlı olduğu pasaport sayfa fotokopileri veya emniyet müdürlüklerinden alınacak yurda giriş-çıkış tarihlerini gösterir çizelge ile birlikte aşağıdaki belgelerden birinin sunulması gerekmektedir:
- İlgili ülke mercilerinden alınacak ikamet belgesinin aslı ve Türkiye’de yeminli tercümanlarca veya yurt dışındaki Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesi.
- Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerce düzenlenen ikamet belgesi.
Borçlanma Başvuruları Hangi Kuruluşlara Yapılabilir?
Yurtdışı borçlanma başvuruları, başvuru tarihindeki sigortalılık statüsüne göre farklı SGK birimlerine yapılabilir:
- 5510 sayılı Kanunun 4/1-(b) bendi (Bağ-Kur) kapsamında faaliyeti bulunmayanlar veya faaliyeti sona ermiş olanlar, Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi’ndeki (MERNİS) adreslerinin bulunduğu ildeki SGİM/SGM’ye başvurmalıdır. MERNİS’te birden fazla adres kaydı varsa tercih edilen ildeki, adres kaydı yoksa nüfusa kayıtlı olunan ildeki SGİM/SGM’ye başvuru yapılır.
- 5510 sayılı Kanunun 4/1-(b) bendi kapsamında faaliyeti devam edenler ise faaliyetin sürdüğü ildeki SGİM/SGM’ye başvurmalıdır.
Bu kurallara uygun başvuru yapmak, yurtdışı emeklilik sürecinin doğru ilerlemesi için önemlidir.
Borçlandırılan Süreler Türkiye’de Hangi Sigortalılık Statüsüne Göre Değerlendirilir?
01.08.2019 tarihinden itibaren yurtdışı borçlanma talebinde bulunanların borçlanma işlemleri, talep tarihindeki sigortalılık statüsüne bakılmaksızın 5510 sayılı Kanunun 4/1-(b) bendi (Bağ-Kur) kapsamında geçmiş sigortalılık süresi olarak kabul edilir. Bu düzenleme, yurtdışı emeklilik hesaplamalarında dikkate alınması gereken önemli bir bilgidir.
Borçlanma Miktarı Nasıl Hesaplanır?
Yurtdışı borçlanma için ödenecek miktar, borçlanılacak her bir gün için başvuru tarihindeki 5510 sayılı Kanunun 82. maddesinde belirtilen prime esas asgari ve azami günlük kazanç arasında seçilecek günlük kazancın %45’idir. Yurtdışı emeklilik maliyetini belirlemede bu hesaplama yöntemi kullanılır.
Yurtdışı borçlanma hesaplaması yapılırken, borçlanılacak sürelerin toplam gün sayısı belirlenir ve bu süre, seçilen günlük prim tutarı ile çarpılarak ödenecek toplam tutar bulunur. Başvuruda prime esas kazanç miktarı belirtilmemişse, Yurt Dışı Süreleri Borçlanma Talep Dilekçesindeki ilgili bölümde “Asgari” seçeneği işaretlenmiş sayılır ve borç buna göre tahakkuk ettirilir. Yurtdışı emeklilik bütçesi planlanırken bu husus göz önünde bulundurulmalıdır.
Borçlanma Miktarı Hangi Sürede Ödenmelidir?
SGK’ya başvuran sigortalılar adına kurum tarafından tahakkuk ettirilen borç, sigortalının beyan ettiği adrese tebliğ edilir. Sigortalının bu tebliğ tarihinden itibaren yasal olarak 3 ay içerisinde tahakkuk ettirilen borcu ödemesi gerekmektedir. Ödemenin tek seferde yapılması zorunlu olmayıp, 3 ay içinde ödenmek şartıyla taksitler halinde de yapılabilir. Aksi takdirde, yani 3 ay geçtikten sonra yapılan ödemeler dikkate alınmaz ve tekrar yurtdışı borçlanma talebinde bulunulması gerekir. Bu ödeme süresi, yurtdışı emeklilik başvurusunun geçerliliği için kritik bir faktördür.
Yargıtay Uygulaması ve Yurtdışı Borçlanması
Yargıtay’ın yurtdışı borçlanma konusundaki bazı önemli kararları bulunmaktadır. Bu kararlar, başvuru süreçlerinin takibi ve yasal süreler konusunda dikkatli olunması gerektiğini vurgulamaktadır. Örneğin, kuruma borçlanma için başvuran sigortalının, kurumun işlem yapmaması halinde makul bir süre içinde işlemin iptali için dava açması gerektiği belirtilmektedir. Aksi takdirde, başvuru geçersiz sayılabilir. Bu durum, yurtdışı emeklilik sürecinde hak kaybı yaşanmaması için önemlidir.
Yine Yargıtay kararlarında, mahkemelerin yurtdışı borçlanma davalarında detaylı araştırma yapması gerektiği, sigortalılık sürelerine ilişkin belgelerin ve tanık ifadelerinin titizlikle incelenmesi gerektiği belirtilmektedir. Eksik inceleme ve araştırmaya dayalı kararların bozulduğu görülmektedir. Bu da yurtdışı emeklilik davalarının adil bir şekilde sonuçlanması için önem taşır.
Son olarak, talep tarihi itibarıyla geçerli bir yurtdışı borçlanma başvurusu bulunmayan davacının, dava dilekçesinin geçerli bir borçlanma başvurusu olarak kabul edilmesi gerektiği ve dava tarihinde yürürlükte bulunan mevzuat kapsamında borçlanma hakkının yeniden değerlendirilmesi gerektiği yönünde kararlar bulunmaktadır. Bu, yurtdışı emeklilik başvurusunda bulunan kişilerin haklarının korunması açısından önemlidir.